Antičku zbirku čine: nakit, novac, predmeti od stakla i keramike, lampe (žižci), toaletni pribor i kamena plastika (nadgrobni i votivni spomenici). Većina ovih predmeta pronađena je prilikom arheoloških istraživanja na Kastelu, Haništu, Bronzanom Majdanu i Glamoču, a manji dio na Griča-Pauša u Ramićima, dok su neki u Muzej dospjeli kao slučajni nalazi. Rimljani su ove krajeve konačno stavili pod svoju vlast poslije Batonovog ustanka od 6. do 9. godine n.e. Prirodna bogatstva učinila su ovaj dio Balkana privlačnim za Rimljane, koji su pokazali posebno interesovanje za područje Banje Luke, otvorivši novo središte na putu svoje teritorijalne i ekonomske ekspanzije. Što se tiče rimskog naselja kod Banje Luke, ono se vremenom uvećalo i steklo status i povlastice municipijuma. Trgovci i redovna pratnja vojske bili su osnivači naselja (Castra) u Banjoj Luci. Osim trgovaca, tokom druge polovine II veka, u okolinu logora (kastruma) naseljavaju se penzionisani vojnici, koji učestvuju u izgradnji civilnog naselja. Kastrum se prostirao prema Vrbasu, obuhvatajući prostor tvrđave Kastel (castrae, legionis), što potvrđuje otkriće građevina i ostataka manjeg hrama, koji je identifikovan kao Jupiterovo svetilište. Nakit, osim čisto estetske vrijednosti, predstavlja i sastavni dio odjeće, ali ima i simbolično značenje na društvenom i personalnom nivou, u vojsci, porodici i kultu. Fibula je imala izrazitu funkcionalnu namjenu u odjevanju, pošto je služila za učvršćivanje odjeće na desnom ramenu. Kao dio svakodnevne nošnje, fibule su često prikazivane na reljefima, mozaicima, freskama i drugim spomenicima. Rimske fibule najčešće su izrađivane od bronze, a u manjoj mjeri od srebra, zlata i kosti. Rimsku keramiku sa Kastela i Haništa karakteriše brojnost primjeraka, manja raznovrsnost formi i solidna izrada. Izrađivana je na tri načina: slobodnom rukom, na vitlu i u kalupima. Repertoar staklenih posuda sa naše teritorije pretežno je vezan za svakodnevnu upotrebu lokalnog stanovništva. Krajem I vijeka pojavljuju se oblici iz Sirije, a tokom prve polovine II vijeka i pred kraj III vijeka, zastupljeni su oblici iz rajnske oblasti. Dalmatinska putna mreža ostala je značajna i kasnije, tokom ratova za Dakiju i Meziju, a posebno za odbranu limesa na Dunavu. Stoga je razumljivo da je u III i IV vijeku sačuvan veliki broj miljokaza, koji svjedoče o pojačanom interesovanju Carstva za puteve u Dalmaciji i šire. Fragment sarkofaga iz Antičke zbirke Muzeja RS, poput analognog primjerka iz Glamoča, zahvaljujući zastupljenosti medaljona i načinu izrade, pokazuje da ovi sepulkralni spomenici potiču iz klesarske radionice koja je mogla djelovati na graničnom području Delmata i između panonskih krajeva.