Navršilo se 125 godina od prvih većih arheoloških iskopavanja u Donjoj Dolini (1899) i 35 godina od posljednjih istraživanja ovog kompleksnog lokaliteta. Danas se može reći da naučni interes za hronološki potencijal lokaliteta nije u potpunosti zadovoljen, budući da nalazi iz ranog bronzanog doba i neolita, konstatovani ispod sojeničkog naselja na Gradini, ukazuju na znatno veću starost Donje Doline od utvrđene hiljadugodišnje - na višemilenijumsku.

Donja Dolina je, kao arheološki lokalitet od najvišeg značaja, 2006. godine proglašena nacionalnim spomenikom i upisana u Registar spomenika kulture Bosne i Hercegovine prve kategorije. Riječ je o kompleksnom, višeslojnom lokalitetu sa ostacima starijeg naselja iz poznog bronzanog doba u selu Gornja Dolina, mlađeg naselja iz gvozdenog doba na Gradini i nekropole na Timeničkoj gredi u selu Donja Dolina. Pokretni nalazi danas se čuvaju u tri muzeja: Zemaljskom muzeju Bosne i Hercegovine u Sarajevu, Muzeju Republike Srpske u Banjaluci i Zavičajnom muzeju u Gradišci.

Ovo praistorijsko naselje, sa potvrđenim kontinuitetom i tokom protoistorijskog perioda, vjerovatno nije bilo osvojeno od Kelta i opstalo je za vrijeme rimske okupacije. U doba gvožđa predstavljalo je značajno privredno, trgovačko, tranzitno i kulturno središte. Povoljan geografski položaj doprinio je uključivanju Donje Doline u mrežu trgovačkih puteva i centara na sjevernom Balkanu, intenziviranju njenog ekonomskog i kulturnog razvoja, te prerastanju u važno središte - stecište raznovrsne robe i različitih uticaja iz susjedstva, kao i iz udaljenijih područja, poput istočne Panonije, Transilvanije, Oltenije, Egejske Makedonije i Grčke. Na ovaj način naselje Donja Dolina prevazilazilo je lokalni značaj, dobijajući regionalni i izvanregionalni okvir, najmanje na balkanskom nivou.

U ovom monografskom katalogu predstavljeni su podaci o istorijatu arheoloških istraživanja, lokalitetu, materijalnoj i duhovnoj kulturi, razvoju privrede, uz kataloški prikaz reprezentativnih nalaza dobijenih iskopavanjima Muzeja Bosanske krajine od šezdesetih do osamdesetih godina prošlog vijeka. Objavljivanjem i prezentovanjem široj javnosti pokretnog arheološkog materijala sa ovog lokaliteta - hiljadugodišnjeg, možda i višemilenijumskog trajanja - iz zbirke Muzeja Republike Srpske, čini se opravdan pokušaj spasavanja Donje Doline od zaborava i vraćanja sa margina teorijske arheologije u fokus terenskih istraživanja u bliskoj budućnosti. Ovo je utoliko važnije što je interesovanje za Donju Dolinu i danas prisutno, o čemu svjedoče brojni osvrti u savremenoj arheološkoj literaturi na materijal ovog lokaliteta, kao i njegov značaj u užem i širem kontekstu.